Cơn thiếu máu não cục bộ thoáng qua (TIA)

Theo Ji Y. Chong, MD, Weill Cornell Medical College
Đánh giá về mặt y tế Thg4 2020

Một cơn thiếu máu não cục bộ thoáng qua (TIA) là sự thiếu máu cục bộ não gây ra thiếu sót thần kinh đột ngột, thoáng qua và không kèm theo nhồi máu não vĩnh viễn (nghĩa là, kết quả âm tính trên MRI xung khuếch tán). Chẩn đoán là lâm sàng. Bóc nội mạc động mạch hoặc đặt stent, thuốc chống tiểu cầu, và thuốc chống đông làm giảm nguy cơ đột quỵ sau một số thể TIA nhất định.

TIA cũng tương tự như đột quỵ do thiếu máu não cục bộ ngoại trừ là triệu chứng thường kéo dài < 1 giờ; hầu hết TIA tồn tại < 5 phút. Rất ít khả năng chẩn đoán nhồi máu não, nếu thiếu sót thần kinh hồi phục hoàn toàn trong vòng 1 giờ. Như được chỉ ra trên MRI xung khuếch tán và các nghiên cứu khác, thiếu sót thần kinh tự hồi phục trong vòng 1 đến 24 giờ thường kèm theo nhồi máu và do đó không nên coi là TIA.

TIA hay gặp nhất ở người trung niên và người già. TIA làm tăng rõ rệt nguy cơ đột quỵ, bắt đầu trong 24 giờ đầu.

  Căn nguyên của TIA

Các yếu tố nguy cơ của TIA cũng giống như của đột quỵ thiếu máu cục bộ. Các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được bao gồm:

•     Tăng huyết áp
•     Hút thuốc lá
•     Rối loạn lipid máu
•     Bệnh tiểu đường
•     Kháng Insulin
•     Béo bụng
•     Lạm dụng rượu
•     Thiếu hoạt động thể lực
•     Chế độ ăn nguy cơ cao (ví dụ: giàu chất béo bão hòa, chất béo chuyển dạng và năng lượng)
•     Căng thẳng tâm lý và xã hội (ví dụ, trầm cảm)
•     Bệnh tim (đặc biệt là những bệnh lý tạo thuận cho tắc mạch, như nhồi máu cơ tim cấp, viêm nội tâm mạc nhiễm trùng, và rung nhĩ)
•     Sử dụng một số chất nhất định (ví dụ, cocaine, amphetamines)
•     Tăng đông quá mức
•     Viêm mạch

Các yếu tố nguy cơ không thể thay đổi được bao gồm:

•     Đột quỵ trước đó
•     Tuổi cao
•     Tiền sử gia đình có đột quỵ
•     Nam giới

Hầu hết các TIA đều do thuyên tắc mạch, thường từ động mạch cảnh hoặc động mạch đốt sống, mặc dù hầu hết nguyên nhân gây đột quỵ thiếu máu não cục bộ cũng có thể gây ra TIA.

Trong một số ít các trường hợp, TIA là kết quả của sự giảm tưới máu do thiếu oxy máu nặng, giảm khả năng vận chuyển oxy của máu (ví dụ như thiếu máu trầm nặng, ngộ độc carbon monoxide) hoặc tăng độ nhớt máu (ví dụ như đa hồng cầu nặng), đặc biệt là ở các động mạch não đã có hẹp từ trước. Giảm huyết áp hệ thống thường không gây ra thiếu máu não cục bộ nếu không có hẹp động mạch nặng có từ trước vì cơ chế tự điều hòa sẽ duy trì dòng máu não ở mức gần như bình thường trong một khoảng dao động rộng của huyết áp hệ thống.

Trong hội chứng ăn cắp máu dưới đòn, một động mạch dưới đòn bị hẹp ở đoạn gần với gốc của động mạch đốt sống sẽ "ăn cắp" máu từ động mạch đốt sống (dòng máu bị đảo ngược) để cấp máu cho cánh tay khi gắng sức, gây ra các dấu hiệu của thiếu máu cục bộ hệ sống nền.

Đôi khi, TIAs xảy ra ở trẻ em mắc bệnh lý tim mạch nặng gây ra huyết khối tắc mạch hoặc hematocrit rất cao.
 

Tài liệu tham khảo nguyên nhân gây bệnh

1. Kernan WN, Viscoli CM, Furie KL, et al: Pioglitazone after ischemic stroke or transient ischemic attack. N Engl J Med 374 (14):1321–1331, 2016. doi: 10.1056/NEJMoa1506930.

  Triệu chứng và dấu hiệu của TIA

Thiếu sót thần kinh cũng tương tự như đột quỵ (xem bảng Các hội chứng đột quỵ chọn lọc). Mù một mắt thoáng qua (amaurosis fugax), thường kéo dài < 5 phút, có thể xảy ra khi động mạch mắt bị ảnh hưởng.

Các triệu chứng của TIA bắt đầu đột ngột, thường kéo dài từ 2 đến 30 phút, sau đó hồi phục hoàn toàn. Bệnh nhân có thể có nhiều cơn TIA hàng ngày hoặc chỉ có 2 hoặc 3 cơn trong nhiều năm. Các triệu chứng thường tương tự nhau như trong các cơn động mạch cảnh liên tiếp nhưng thay đổi ở mức độ nào đó như trong các cơn động mạch sống nền liên tiếp.

  Chẩn đoán TIA

•     Các triệu chứng giống đột quỵ hồi phục trong vòng 1 giờ
•     Chẩn đoán hình ảnh thần kinh
•     Đánh giá để xác định nguyên nhân

Các cơn thiếu máu não cục bộ thoáng qua được chẩn đoán hồi cứu khi các cơn thiếu sót thần kinh đột ngột do thiếu máu não cục bộ ở một diện động mạch chi phối hồi phục trong vòng 1 giờ.

Liệt mặt ngoại biên đơn thuần, mất ý thức, hoặc suy giảm ý thức không phải là triệu chứng gợi ý TIA. TIA phải được phân biệt với các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng tương tự, ví dụ

•     Hạ đường huyết
•     Migraine có aura
•     Liệt Todd sau cơn động kinh (thiếu sót thần kinh thoáng qua, thường là liệt, của chi đối bên với ổ động kinh)

Vì nhồi máu não, chảy máu não nhỏ và thậm chí tổn thương khối choán chỗ không thể loại trừ được trên lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh là cần thiết. Thông thường, CT là thăm dò có nhiều khả năng thực hiện được ngay. Tuy nhiên, CT có thể không xác định được nhồi máu não trong > 24 giờ. MRI thường phát hiện thấy nhồi máu tiến triển trong vòng vài giờ. MRI xung khuyếch tán là hình ảnh chẩn đoán chính xác nhất để loại trừ nhồi máu não ở bệnh nhân theo dõi cơn TIA nhưng không phải lúc nào cũng có thể thực hiện được ngay.

Nguyên nhân của cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) được tầm soát như đối với các nguyên nhân của đột quỵ thiếu máu não cục bộ; đánh giá bao gồm các xét nghiệm cho hẹp động mạch cảnh, huyết khối nguồn gốc tim, rung nhĩ, và các bất thường huyết học và sàng lọc các yếu tố nguy cơ đột quỵ. Do nguy cơ đột quỵ thiếu máu cục bộ tái phát cao và sớm, cần phải tiến hành đánh giá nhanh, thường ngay trong thời gian điều trị nội trú. Không rõ là bệnh nhân có thể an toàn nếu ra viện từ khoa cấp cứu hay không. Nguy cơ đột quỵ sau TIA hoặc đột quỵ nhỏ là cao nhất trong vòng 24 đến 48 giờ đầu, do đó, nếu nghi ngờ, bệnh nhân cần được đưa vào bệnh viện để theo dõi và đánh giá.

  Điều trị TIA

•     Dự phòng đột quỵ

Điều trị các cơn thiếu máu não cục bộ thoáng qua nhằm ngăn ngừa đột quỵ; thuốc chống tiểu cầu và statin được sử dụng. Phẫu thuật bóc nội mạc động mạch cảnh hoặc tạo hình động mạch với đặt stent có thể hữu ích cho một số bệnh nhân, đặc biệt là những người không có thiếu sót thần kinh nhưng có nguy cơ cao bị đột quỵ. Thuốc chống đông được chỉ định nếu có nguồn gốc tim của thuyên tắc mạch.

Thay đổi các yếu tố nguy cơ đột quỵ, nếu có thể, có thể dự phòng đột quỵ.

  Những điểm chính  

•     Thiếu sót thần kinh khu trú hồi phục trong vòng 1 giờ hầu như luôn là một cơn thiếu máu não cục bộ thoáng qua.
•     Xét nghiệm như đối với đột quỵ thiếu máu não cục bộ.
•     Sử dụng các phương pháp điều trị tương tự như để dự phòng thứ phát đột quỵ thiếu máu não cục bộ (ví dụ, thuốc chống tiểu cầu, statin, đôi khi phẫu thuật bóc nội mạc động mạch cảnh hoặc tạo hình động mạch kết hợp đặt stent).

   Nguồn msdmanuals.com

Mọi thông tin trên website chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Vui lòng không tự ý áp dụng, nếu không có sự đồng ý của bác sĩ điều trị.